تعمیرکار چرخ‌هایی که دیگر نمی‌چرخند

به واسطه ساخت کارخانه نخریسی و گاراژهای اتوبوس‌های برون‌شهری در محدوده محله مقدم که امروز به‌جز چند ساختمان قدیمی از آن‌ها نشانی باقی نمانده، سرنوشت بسیاری از مردان قدیمی این محله با کارهای فنی همچون تعمیرات وسایل نقلیه، مکانیکی، تعمیرات تجهیزات صنعتی و دیگر صنایع گره خورده است. عباس زاهدی یکی از همان مردهای بزرگ شده در این محله است که عشق و کارش با صنعت و تعمیر چرخ‌های خیاطی در هم آمیخته است. شغل و تخصص او امروز در شهر مشهد چندان طرفداری ندارد اما مغازه عباس‌آقا از رونق خوبی برخوردار است. این رونق نتیجه 33سال کار شرافتمندانه است که باعث شده خیاطان و کارگاه‌های تولیدی پوشاک محلات مختلف شهر و حتی شهرستان‌های اطراف مشهد، وقتی کارشان لنگ می‌شود به تعمیرگاه کوچک او مراجعه کنند.
52سال دارد و تنها تعمیرکننده چرخ‌های خیاطی محله مقدم با بیش از 3دهه است. مشتریان عباس‌آقا خیالشان راحت است که او با تخصصی که دارد به‌سرعت کارشان را راه می‌اندازد تا چرخ زندگی‌شان دوباره به حرکت درآید. مغازه‌ او در یکی از خیابان‌های پروین اعتصامی در کنار منزلش قرار دارد. به همین دلیل برخی روزها تا سحر به کارش ادامه می‌دهد تا پیش مشتریانش بد قول نشود و آن‌ها از کارشان عقب نمانند.

انتخاب شغل در مدرسه

از اوایل دهه60 تا سال73درسی به نام طرح کاد در دبیرستان‌های کشور به اجرا در آمد که در قالب آن دانش‌آموزان دبیرستانی به مدت 2سال، در طول هفته یک روز را در یک کارگاه صنعتی سپری می‌کردند. در قالب همین طرح بود که آینده زاهدی رقم ‌خورد. او برای سپری‌کردن این دوره به یک کارگاه تعمیر چرخ‌های خیاطی در خیابان فداییان اسلام می‌رود و با توجه به علاقه‌ای که به تعمیرات و کارهای فنی داشته به این حرفه علاقه‌مند می‌شود. زاهدی تعریف می‌کند: «به واسطه علاقه‌ای که از کودکی به تعمیرکردن وسایل داشتم و ارتباط خوبی که با صاحب آن تعمیرگاه داشتم خیلی زود جذب این حرفه شدم. به‌ویژه وقتی که اولین چرخ خیاطی را خودم تعمیر کردم علاقه‌ام دوچندان شد. من حتی تا دوهفته پس از تعمیرش مدام به آن فکر می‌کردم.

اواسط سال68 حس کردم می‌توانم برای خودم کار کنم. با سرمایه بسیار ناچیز یک مغازه در خیابان پروین اعتصامی اجاره کردم و مشغول به کار شدم. دستمزدم برای اولین چرخ خیاطی که درست کردم 150تومان بود که وقتی دریافت کردم حس بسیار خوبی را تجربه کردم که بیان‌شدنی نیست. من تا 5سال پس از آن در این مغازه کارم را ادامه دادم اما با توجه به اینکه در آن سال‌ها بیشتر کارگاه‌های تولید پوشاک در محله ساختمان بودند وسایلم را جمع کردم و تا سال75 در حاشیه بولوار حر مشغول به کار شدم. اما فقط 2سال آنجا کار کردم و پس از آن به محله‌ای که در آن به دنیا آمده بودم بازگشتم و تا سال80 در خیابان پروین اعتصامی مشغول به کار شدم تا اینکه از آنجا به این مغازه که در مجاورت ملک پدری‌ام است آمدم و تا امروز در همین جا کارم را ادامه دادم.»

طرح کاد دانش‌آموزان در مغازه عباس‌آقا اجرا می‌شود

عباس‌آقا که خود از طریق مدرسه با این شغل آشنا شده بود درهای مغازه‌ خود را به روی دانش‌آموزانی که به این‌کار تمایل داشتند گشود تا دین علمش را ادا کند و فرصتی که خود از آن بهره برده را در اختیار دیگران قرار دهد.

تعداد زیادی دانش‌آموز از این فرصت استقبال کردند به طوری که تا پایان اجرای طرح کاد دانش‌آموزان زیادی دوره خود را نزد او سپری کردند: «من از مدرسه با این حرفه آشنا شده بودم به همین دلیل حس خوبی به دانش‌آموزانی که باید در طرح کاد شرکت می‌کردند داشتم. در طی چند سالی که طرح کاد اجرا می‌شد هر روز هفته تعمیرگاه من میزبان این دانش‌آموزان بود. با حذف این درس، دیگر دانش‌آموزی برای سپری‌کردن دوره کارورزی به من مراجعه نکرد. کار من دقت زیادی لازم دارد و تمامش تنظیمات است. جوانان امروز حوصله این‌کار را ندارند به همین دلیل است که امروز شاهد استقبال‌نکردن آن‌ها از این حرفه هستیم و می‌بینیم تعداد مراکز تعمیر چرخ‌های خیاطی هر سال کمتر می‌شود. تمام این‌ها در شرایطی است که این شغل سرمایه چندانی لازم ندارد و ابزار اصلی آن انواع پیچ گوشتی، آچار، سنباده، سوهان، انبردست، قیچی و ... است. حتی اگر کار را بلد باشند می‌توانند با کمتر از 10میلیون تومان به این شغل ورود کنند.

مزدی که 3سال است بیشتر نشده

عباس آقای زاهدی همان مزدی را می‌گیرد که در سال‌های گذشته می‌گرفت، به همین دلیل است که مشتریان زیادی دارد: «من 3سال است که به میزان زحمتی که برای تعمیر چرخ‌های خیاطی می‌کشم از مشتریانم بین 50 تا 80هزار تومان مزد می‌گیرم. البته همین پول را از مشتریانی که می‌بینم کم‌بضاعت هستند به‌ویژه سالمندانی که شرایط اقتصادی خوبی ندارند با این بهانه که چرخ خیاطی آن‌ها مشکل خاصی نداشته و فقط تنظیماتش خراب شده دریافت نمی‌کنم. خوشبختانه با انجام این‌کارها خداوند هوای من را دارد به طوری که امروز از تمام محلات مشهد و حتی شهرهای استان‌های خراسان شمالی و جنوبی نیز مشتری دارم. آن‌ها به هر شکلی که می‌توانند و بیشتر با استفاده از اقوامشان در مشهد برای من می‌فرستند.»

موزه چرخ‌های خیاطی

هر مشتری که برای اولین‌بار وارد مغازه زاهدی می‌شود چشمانش جذب چرخ‌های خیاطی‌ای می‌شود که روی قفسه‌ها چیده شده‌اند. به گفته عباس‌آقا عمر برخی از این چرخ‌های خیاطی بین 50 تا 80 سال است که برخی از آن‌ها تولید کشورهای همچون روسیه، ژاپن، چین و ... است: «تعدادی از این چرخ‌های خیاطی قدیمی دارای اسامی و نوشته‌های فارسی هستند که در کشور ژاپن در دهه50 تولید شدند. تاجران ایرانی در آن‌زمان به کارخانه‌های ژاپن سفارش می‌دادند و آن‌ها مطابق سفارش با بهترین وسایل این چرخ‌ها را تولید می‌کردند. جالب است که روی این چرخ‌های خیاطی گارانتی آن هک شده و استحکام محصول را به مدت 40سال ضمانت کرده است. این چرخ‌ها نزدیک به نیم‌قرن است که کار می‌کنند و هنوز بدنه سالمی دارند. قدیمی‌ترین چرخ خیاطی‌ای که من تعمیر کردم تولید کشور شوروی بود و عمر آن به حدود صد سال می‌رسید.»